Truyền thuyết núi trường lệ

Từ thành phố Thanh Hóa đi dọc theo quốc lộ 47 về phía đông, trước mắt chúng ta hiện dần một dãy núi xám sẫm, chênh chếc hướng đông nam, luôn biến hóa thành nhiều hình kỳ ảo,

khi uốn lượn như làn sóng, lúc hòn cao, hòn thấp nhấp nhô, tầng tầng, lớp lớp và cuối cùng là một pho tượng vĩ đại tầm vóc còn lớn hơn Bà Nữ oa thần thoại hiện lên. Đó là núi Trường Lệ, giống như một người phụ nữ, với những nét cong mềm mại, nằm ngửa mặt lên vòng trời xanh cao lồng lộng.
Chuyện kể rằng : Vào thuở mới sinh ra loài người, có một người bụng mang dạ chửa bị trận đại hồng thủy cuốn trôi ra biển, rồi dạt vào bờ, bà nằm lại đây nguyện làm con đê chắn sóng. Cảm phục và thương xót tấm lòng cao cả của Bà. Nhân dân trong vùng dủ nhau đem đất đá đắp lên thi hài Bà thành dáng núi Trường Lệ ngày nay .
Có thuyết lại kể rằng : Từ trong bụng mẹ khôi ngô tuấn tú, lớn nhanh như thổi, sức khỏe phi thường, ngày ngày thương mẹ, nhặt đất đá đắp lên thi hài mẹ để nấm mồ lớn dần thành núi Trường Lệ, Cậu bé đó trưởng thành như một tràng trai khổng lồ, dũng cảm xẻ đôi thân mình cùng nhân dân làng chài đánh tan loài quỷ biển, về sau trở thành thần Độc Cước, được nhân dân xây đền thờ phụng, hương khói bốn mùa.
Trường Lệ là dãy núi dài, đẹp. Đứng ở trung tâm thị xã nhìn lên chúng ta nhìn thấy đỉnh núi chập trùng đỉnh cao, ngọn thấp.
Sầm Sơn phong cảnh hữu tình
Hòn kèo cao nhất Hòn ngàn thứ hai
Thứ ba Hòn núi Phù Thai
Thứ tư Cổ Giải – nằm ngoài Đầu Voi
Hòn ở đây ; theo cách nói của người địa phương nghĩa là ngọn núi. Mỗi hòn núi mang một dáng dấp, vẻ đẹp riêng, cho ta một bức tranh toàn thể cao, dài bát ngát.
Bài thơ của ông Nghè Khuyến (Người Nghĩa Trang – Hoằng Hóa ) đoạn đầu đã viết .
Khà Khà ! khéo đúc cảnh thiên nhiên
Thú vị Sầm Sơn tựa chốn Tiên
Sóng vỗ nhấp nhô phun bọt nước
Đá chồng khấp khểnh tựa tòa sen .
Dẫu không có giá trị nhiều về tư tưởng, nhưng đã phản ánh được vẻ đẹp hoàn toàn tự nhiên của núi Trường Lệ mà không phải nơi nào cũng có. Mỗi hòn núi, mỗi bờ khe tự nó có thể kể cho chúng ta nghe một sự tích, một huyền thoại, hay ít nhất với hình dáng kỳ lạ, nó gợi mở cho chúng ta trí tưởng tượng của người du ngoạn cất cánh, bay bổng